Doventolk Sebastiaan Boogaard beeldt het gebaar voor Samsom uit

Door redacteur Lambert Teuwissen

De start van het nieuwe kabinet betekende ook wat extra huiswerk voor de Nederlandse doventolken. Voor sommige bewindslieden bestonden al gebaren, maar voor de nieuwkomers moesten eigen gebaren worden bedacht. Deze week werden de nieuwe gebaren geïntroduceerd.

“Dat gebeurt bij het Nederlands Gebarencentrum, waar een groep van voornamelijk dove mensen met elkaar nieuwe gebaren bedenken”, legt Sebastiaan Boogaard uit. Hij is doventolk van onder meer het NOS Journaal. “Zodra het nieuwe kabinet er was, namen zij de namenlijst door en wordt er gekeken of een naam te herleiden valt of hoe iemand eruit ziet.”

“Het Gebarencentrum is echt heel actief. Er wordt elke dag gekeken naar alle journaals die vertaald worden om te zien welke personen regelmatig terugkomen.”

Groen en vrede

Zo waren er al van veel politici gebaren. Balkenende is het gebaar voor ‘balk’ en ‘end’. Voor Jolande Sap maak je een gebaar alsof je een sinaasappel uitperst. Het gebaar voor Wilders verwijst naar zijn opvallende haardos: een hand langs het hoofd halen.

Terugkerende ministers waren ook al bekend. Bij Kamp maken je handen een tentje, voor Ivo Opstelten doe je alsof je op stelten loopt. Bij de nieuwe ministers zijn de bedenkers even creatief te werk gegaan.

“Samsom is een combinatie van de gebaren voor groen en vrede. Hij werkte vroeger voor Greenpeace en dus is zijn naam daarvan herleid. Dat heeft niks met zijn naam te maken, maar alles met zijn achtergrond. Asscher is jurist, dus is ‘oordelen’ zijn gebaar.”

Voor andere bewindslieden leidde hun naam automatisch naar hun gebaar. “Jetta Klijnsma kreeg het gebaar voor klein. Veldman en Timmermans zijn letterlijk veld of timmer en man.”

Gullits dreadlocks

Als de gebaren eenmaal bedacht zijn, blijven ze vaak levenslang. Neem Ruud Gullit. Zijn gebaar verwijst naar zijn dreadlocks: een draaiende vinger die wordt weggetrokken van het hoofd. “Maar hij heeft inmiddels natuurlijk heel ander haar.”

Boogaards eigen gebaar veranderde overigens wel, toen hij bij de televisie kwam werken. “Ik had vroeger een bril, dus was dat mijn naamgebaar. Maar inmiddels is het veranderd. Als het journaal begint, dan sta ik altijd met mijn handen ineengevouwen. Dus is dat mijn naamgebaar geworden.”

Spellen

Overigens krijgt niet iedere politicus automatisch een eigen gebaar. “Er zijn mensen die maar even in beeld zijn en waar geen naamgebaar voor bedacht is. Van Bram van Ojik weet ik bijvoorbeeld het gebaar niet.”

Als er geen naamgebaar beschikbaar is, moet Boogaard spellen. “Voor Van Ojik geef ik dan aan dat het om een persoon van GroenLinks gaat en spel zijn naam.”

Context

Daarnaast krijgt Boogaard regelmatig tips van kijkers, over buitenlandse namen bijvoorbeeld. “Neem de presidentsverkiezingen in Frankrijk. Eerst is er geen gebaar voor een bepaalde kandidaat, maar dan is er een doof iemand op vakantie in Frankrijk die ziet dat er wel een gebaar voor is. Dan krijg ik een filmpje via de whatsapp en kan ik het in het volgende journaal introduceren.”

Dat de kijkers de betekenis van die nieuwe naam maar uit de context moeten herleiden, vindt Boogaard niet vreemd. “Het gaat net zoals bij ons horenden. Sommige begrippen kennen wij eerst ook niet en dan denk je: wat is dat eigenlijk? Sandy bijvoorbeeld. Iedereen weet nu wat ik ermee bedoel, maar 2 maanden geleden betekende het nog niks. Zo gaat dat in de gebarentaal ook.”